De rand van het heelal... (30/09/2005)

r: "Oke, ik ga aan de rand staan, en steek mijn vinger in de wand. Waar gaat mijn vinger heen dan?"

Mijn punt was hier dat de grens van het door ons bekende niet bepaald wordt door onze definities of fantasie.

>>>Ik had het dan ook niet alleen over het door ons gekende/het ons bekende.


"Uiteraard ben ik niet naar de rand toegeweest, net zo min als jij terug in de tijd bent gegaan voor de oerknal. Het blijft bij theorie."

De tijd zoals wij die kennen begon met de oerknal: de tijd IS het uitdijen van het universum. Maar je bedoelt natuurlijk terug in de causaliteit. Oneindige regressie is inderdaad theorie, net als alle logica. Ze is echter een logische onvermijdelijkheid.


S: "Dat kan dus niet: dat is een veel te simplistisch beeld."

r: "Het kan niet omdat ik zou stikken enzo. Ik zou er wel een steen tegen aan kunnen gooien, is het niet? Het beeld is misschien simplistisch, maar dat is geen grond om de gedachte te verwerpen lijkt me."

s: "Toen maakte ik een opmerking over de beperktheid van je voorstellingsvermogen, en ging jij daar weer sarcastisch op in, etc."

Uiteraard, omdat je op een kinderlijke manier de vraag ontwijkt.

>>>Jouw vraag op zich was al kinderlijk. Ik kan nog steeds moeilijk geloven dat je haar serieus bedoelde. Je zegt:

"Wat gebeurt er als ik die grens overschrijd, en tegen de rand van ons universum aan pis. Verdwijnt mijn zeik in de "niets", of denk je dat ik het "niets" dan opvul met mijn eigen gezeik?"

Je bent als die mensen uit het verleden die dachten dat de aarde plat was. "Als ik naar de rand van de aarde ga," zouden zij geredeneerd kunnen hebben, "en over de rand pis, waar komt mijn urine dan terecht?" Maar de aarde is niet plat, er is dus geen rand van de aarde in deze zin. Ditzelfde geldt ongetwijfeld voor het universum. Het verschil is slechts één dimensie. Eerdergenoemde mensen dachten tweedimensionaal op een driedimensionaal oppervlak; jij denkt driedimensionaal in een vierdimensionale ruimte.


s: "'Ik zou er wel een steen tegen aan kunnen gooien, is het niet?' - Mijn antwoord hierop is: Nee, rrobin, dat zou inderdaad niet kunnen."

"Waarom kan dat niet? Lijkt me toch dat er wel eens een meteoriet tegenaan knalt."

Zoals ik al insinueerde lijkt het mij dat je een veel te beperkt voorstellingsvermogen hebt.


s: "Mijn bewering dat er niets buiten het heelal is staat dus nog."

"Enkel bij de gratie van jouw definitie van het woord "heelal"; als daarbuiten zich namelijk nog een paashaas zou bevinden, zou je deze automatisch als onderdeel van je "Al" zien, omdat het nou eenmaal de definitie van het woord is."

Hoe stel je je dat voor, dat er het universum is, dat bijvoorbeeld bolvormig is, dan een rand, dan het Niets en in het Niets ergens die paashaas? Dacht je dat het Niets een barriere vormde tussen je paashaas en de rest van het heelal? Maar het Niets, ik moet het duizend keer zeggen, is NIETS: er zit dus niets tussen je paashaas en de rest van het heelal, het vormt één aaneensluitend geheel.


"Blijft in mijn ogen 'Sofisme'."

Misschien dat de walmen van de wiet je blik vertroebelen. Erg helder ben je niet.

De eeuwige wederkomst (28/09/2005).

"Als het heelal met de Oerknal geboren is kan men dus, voorafgaand deze geboorte, zoals Rrobin al benadrukte, enkel speculeren, en heeft elke 'absurditeit' c.q. aanname evenveel waarheidsgehalte."

Niet mee eens. WAT er (causaal gezien) vóór de Oerknal was is onbekend, maar dàt er iets was is logisch. Jij postuleert echter een God die zichzelf uit het niets geschapen zou hebben/uit het niets ontstaan zijn zou; dit is onlogisch.


"Hieruit kunnen we concluderen dat, voorafgaand de geboorte het 'niets' even veel waarheidsgehalte bevat als het 'iets'. Een hogere levensvorm is even (on)mogelijk als een oneindige causale regressie."

Hier gebruik je weer het woord "mogelijk" op de verkeerde manier. De vorige keer dat ik dit uit probeerde te leggen was je antwoord, "Xnappernixvan". Ik zal dus niet herhalen wat ik toen schreef. Maar bekijk het eens zo. Stel even dat er alleen de hierboven door jou genoemde "mogelijkheden" zijn. Dan is het òf zo dat er vóór de oerknal een hogere levensvorm was, ofwel een oneindige regressie. Als er een hogere levensvorm was, dan was er geen oneindige regressie; die was dan dus ook niet mogelijk. En als er oneindige regressie was, dan was er geen hogere levensvorm, noch was die dan mógelijk.

We weten niet welke van de twee het was, noch of het misschien iets heel anders was; dit kunnen we ook niet weten. Maar we kunnen wel logisch denken. Het door jou gepostuleerde "hogere wezen", dat uit het niets ontstaat, is onlogisch om deze laatste eigenschap. Oneindige regressie is logisch.


"Indien de definitie van het niets is zoals jij pretendeert kan de eerste vereiste beweging ook niet hebben plaatsgevonden. Beweging is namelijk ook 'iets'."

Inderdaad, precies mijn punt. Ik zei er expliciet bij dat het "uittrekken van de pin" van de handgranaat overdrachtelijk bedoeld was, omdat zo'n beweging inderdaad een ruimte waarin de "hand" naar de handgranaat kan bewegen veronderstelt. Ik dacht zelf eerder aan een inherente instabiliteit binnen de handgranaat.


"Ik ben een mens, ben daarnaast Joods van oorsprong, maar heb me er tot op heden niet in verdiept. Mijn postulatie van die 'hogere levensvorm' heeft dan ook niet zijn wortelen in die oorsprong c.q. mijn mening is, zover ik weet, en kijkende naar mijn kennis wat dit betreft, niet gemanipuleerd door het bijbehorende schrift."

Met de "eeuwige terugkeer" bedoel ik niet per se Big Bang - Big Crunch - Big Bang - Big Crunch - ..., maar überhaupt oneindige regressie en progressie (dus: het is niet alleen nooit begonnen, het zal ook nooit ophouden). Als je ons "punt" in de causaliteit ziet als een punt op een rechte lijn, en de oneindige regressie (het "verleden") als het stuk dat de ene kant op oneindig lang doorgetrokken kan worden, en de oneindige progressie (de "toekomst") als de andere helft, dan heb je nog geen eeuwige terugkeer. Die krijg je pas als je de oneindige lijn beschouwt als een cirkel in plaats van een rechte lijn.

De reden dat ik je die vraag stelde was het feit dat Nietzsche het in dit verband heeft over "rassen die dit idee [van de cirkel] niet kunnen verdragen", en jij het had over betekenis en de bevrediging die volgt uit het idee van een "hoger wezen". Dit idee is namelijk inderdaad in staat betekenis aan je leven te geven. Het lijden (en dat is wat het leven is, als we Boeddha mogen geloven) is dan niet zinloos, maar geschiedt omwille van God.

In het model met oneindige re- en progressie is het lijden inderdaad zinloos, behalve als jij er zelf een rechtvaardiging voor verzint: het leven heeft dan van zichzelf geen zin, jij moet het zelf zin géven. Maar in het model van de rechte lijn kun je nog denken, ach, dit lijden (dit léven) is eenmalig, het is zo voorbij en dan is het voor altijd gebeurd. Nee, zegt Nietzsche, het is niet eenmalig, want de keten der causaliteit vormt een cirkel, en je leven zal elke keer opnieuw geleefd moeten worden. Tussen je (hersen)dood - je laatste moment van bewustzijn - en je eerste bewuste moment zit weliswaar een enorme aaneenschakeling van gebeurtenissen, maar géén oneindigheid, en deze lange aaneenschakeling is in een flits voorbij voor jou, omdat je gedurende die "tijd" niet bij bewustzijn bent. Op je laatste bewuste moment volgt dus ogenblikkelijk weer je eerste. Er is dus wel reïncarnatie, maar niet van je ziel maar van je lichaam (een Nietzscheaan gelooft niet in "ziel"), en zonder de mogelijkheid de cyclus ooit te beëindigen.

In dit model bestaat er dus geen hiernamaals. Er bestaan geen zonden. Maar je leven is geen moment in de Newtoniaanse zin, geen "punt" in de causaliteit, maar een periode, en geen eenmalige, maar een eeuwig terugkerende periode. Er is geen hogere levensvorm die jou kan beoordelen en veroordelen; er is alleen jijzelf, die moet beoordelen of je dit leven, zoals je het nu leeft en geleefd hebt, eeuwig zult willen herhalen. Wil je dit niet, is je beoordeling negatief, dan zul je er iets aan moeten veranderen zodat het het wel waard wordt eeuwig opnieuw ditzelfde leven te leven. Let wel dat je je oordeel in dit geval richt op je onwil, en niet op je onmacht; doe je dit laatste, dan veroordeel je jezelf tot eeuwige ontevredenheid, terwijl je in het eerste geval tenminste nog iemand bent die bevrediging ZOEKT, die zijn best doet zijn leven het wáárd te maken, eeuwig opnieuw te worden geleefd.

Zin uit onzin (27/09/2005).

Brandons postulatie van "een HOGERE levensvorm" die "misschien juist vanwege de mogelijkheid dat deze hoger kan zijn WEL vanuit niets kan ontstaan" is vergelijkbaar met het denkbeeldige wiskundige getal i (de wortel van -1). Dit is denkbeeldig omdat je niet de wortel uit een negatief getal kunt trekken, omdat een kwadraat - het omgekeerde van een wortel - altijd positief is. Toch hebben wiskundigen dit getal in het leven geroepen, omdat het van nut was voor bepaalde berekeningen.

Wat is nu het nut van Brandons "hogere levensvorm"? In zijn eigen woorden:

"Zelfs als een hogere levensvorm enkel realiteit is binnen onze hersenen [i.e., denkbeeldig is, zoals het getal i] is het probleem van de oneindige regressie welke aan het causaliteitsprincipe ten grondslag ligt opgelost."

Dit is één reden om zo'n wezen in het leven te roepen; een andere is de volgende:

"De aanname van de hogere levensvorm geeft overigens ook de mogelijkheid van enige betekenis aan ons bestaan. In het model waar tijd geen rol speelt en er geen begin is, lijkt de betekenis ver te zoeken. Uiteraard hoeft betekenis geen vereiste te zijn voor ons bestaan, maar een betekenisvol bestaan is toch bevredigender[.]"

In wezen zijn deze redenen identiek, hoewel bij de eerste het accent ligt op oneindige regressie als FILOSOFISCH probleem, bij de tweede echter op ditzelfde als PSYCHOLOGISCH probleem. In het eerste geval lost zijn denkbeeldige wezen de absurditeit op van het idee dat er altijd al iets bestaan heeft (doch met een al minstens even absurde, en bovendien ONLOGISCHE, postulatie), in het tweede geval het probleem van het ontbreken van ZIN; het tweede is dus zeg maar een concreter probleem dan het eerste (hoewel voor een denker als Nietzsche een filosofisch probleem altijd ook een werkelijk (dus niet enkel denkbeeldig) probleem is). Het eerste lost een WETENSCHAPPELIJK probleem op, het tweede een MAATSCHAPPELIJK probleem: want een mens moet toch zin in zijn leven hebben, al is het maar een waan-zin.

Els haar idee dunkt mij ook zo'n oplossing. Haar probleem is dan: wat is de zin van alle ellende in de wereld, indien de wereld niet een soort vagevuur is, dat voor wie goed genoeg is naar een "hemel" leidt, voor wie niet goed genoeg is echter naar een "hel"? - Hiermee heeft het leven op aarde inderdaad zin gekregen. Maar is het de waarheid? Is het überhaupt waarschijnlijk?

Vervolg Oerknaldiscussie (26/09/2005).

"God zou god niet zijn indien deze niet vanuit niets zou kunnen ontstaan."

Bewering A: Niets kan uit niets ontstaan.
Bewering B: God kan uit niets ontstaan.
Conclusie: ...


"Inderdaad, de wetenschap kan maar tot enkele nanoseconden vóór het begin van de oerknal terugrekenen. Dit is logisch, omdat "de tijd" niets anders is dan het uitdijen van het universum, dat wil zeggen, het ontploffen van wat er daarvóór was. De tijd zoals wij die kennen begint pas met de oerknal."

--Voor zover ik weet komt de wetenschap tot enkele nanoseconden NA het begin van de oerknal.

>>> Ehm, inderdaad: dat bedoelde ik. Met "vóór" bedoelde ik "aan deze kant van" de oerknal.


"Ik lijk me zelf tegen te spreken daar ik eerder in mijn stuk eeuwigheid definieerde als het ontbreken van OF oneindige regressie van causaliteit. Indien er sprake is van oneindige regressie kunnen we concluderen dat er wel iets uit niets heeft MOETEN ontstaan, daar niets geen oorzaak van niets KAN zijn. Waar ligt anders het onderscheidt? Indien jij eeuwigheid -oneindige regressie- zou verkiezen, verkies je ook het ontstaan van iets vanuit niets. Of redeneer ik verkeerd?"

Ehm, ja. Oneindige regressie betekent juist dat je eeuwig terug kan rekenen, dus dat aan iedere gebeurtenis een voorgaande gebeurtenis ten grondslag lag, die op haar beurt ook weer het gevolg van een voorgaande was. Er is dan dus niet ooit iets uit niets ontstaan, maar er is altijd iets geweest.

De Oerknal als oerzaak èn gevolg (26/09/2005).

"Totdat we kunnen aantonen dat er iets vanuit 'niets' kan ontstaan vind ik het het meest aannemelijk om het ontstaan van alles, vanaf het begin, aan een levensvorm die in staat was zelf vanuit 'niets' te ontstaan toe te kennen."

Dit is dus precies waarom de Big-Bangtheorie "Creationism for nerds" wordt genoemd.

Logische weerlegging van jouw aanname:

Als er niets is, is er ook geen levensvorm die in staat is daaruit te ontstaan.


"Het is zodoende ook maar de vraag wat we onder 'niets' verstaan?"

Nee hoor: niets is gewoon alles min alles. En nee, "niets" zit niet in "alles" inbegrepen, want "niets" bestaat niet; alleen het begrìp niets bestaat.


"Is het niets simpelweg datgene wat overblijft indien men alles wat momenteel existeert, inclusief datgene wat wij nog niet kennen, weg neemt?"

Niets is datgene wat overblijft (niets dus) indien men alles wat momenteel existeert, ooit geëxisteerd heeft en ooit zal existeren, wegneemt - inclusief datgene wat wij nu niet kennen, nooit gekend hebben en nooit zullen kennen (= het grootste deel).


"Daar de wetenschap niet tot het absolute nulpunt van de mogelijkheid van een oerknal reikt, blijft het gissen naar de oorzaak en betekend wetenschap niets meer."

Inderdaad, de wetenschap kan maar tot enkele nanoseconden vóór het begin van de oerknal terugrekenen. Dit is logisch, omdat "de tijd" niets anders is dan het uitdijen van het universum, dat wil zeggen, het ontploffen van wat er daarvóór was. De tijd zoals wij die kennen begint pas met de oerknal.


"Zelfs als een hogere levensvorm enkel realiteit is binnen onze hersenen is het probleem van de oneindige regressie welke aan het causaliteitsprincipe ten grondslag ligt opgelost. De reden waarom dit m.i. aannemelijker is dan de aanname van de eeuwigheid, is omdat met deze oplossing de causaliteit niet is uitgesloten, enkel een begin van de ketting aangestipt."

Met de "eeuwigheid", dat wil zeggen de oneindige opeenvolging van oorzaak en gevolg, is de causaliteit ook niet uitgesloten: iedere oorzaak is dan namelijk op zijn beurt ook weer een gevolg, en andersom.


"Eeuwigheid ontkent het causaliteitsprincipe; oneindige regressie kan geen optie zijn binnen dit kader. De aanname van de hogere levensvorm geeft overigens ook de mogelijkheid van enige betekenis aan ons bestaan. In het model waar tijd geen rol speelt en er geen begin is, lijkt de betekenis ver te zoeken. Uiteraard hoeft betekenis geen vereiste te zijn voor ons bestaan, maar een betekenisvol bestaan is toch bevredigender".

Bevrediging is geen argument. Ik denk overigens wel dat betekenis een vereiste is voor ons bestaan, of liever gezegd, om het bestaan uit te houden. Zonder een God - en dat is toch wat je bedoelt met "een hogere levensvorm" - moeten we ZELF een antwoord bedenken op de vraag die els ons stelt: "waarom zijn we er [...] in ´s hemelsnaam?"

"My philosopy brings the triumphant idea of which all other modes of thought will ultimately perish. It is the great cultivating idea: the races that cannot bear it stand condemned; those who find it the greatest benefit are chosen to rule."
[Nietzsche, The Will to Power, paragraaf 1053.]

Dit idee is de "eeuwige wederkomst": een oneindige regressie EN PROgressie, een eeuwige cirkel, Big Bang, Big Crunch, Big Bang, Big Crunch, waarin na een tijd dezelfde Big Bang weer plaatsvindt waarin wij nu zitten, dezelfde volgorde zich herhaalt, voor altijd en eeuwig, zonder zin en zonder einde... Angstaanjagend?

Loslaten (23/09/2005).

Loslaten is de mooiste les die je kunt leren, en tevens een les die keer op keer geleerd worden wil. Het is de mooiste les omdat ze het grootste gevoel van macht (de moralistische term is "geluk") brengt: het gevoel van vrijheid.

Ikzelf heb deze les pas laat geleerd: ik was iemand die heel sterk hechtte, WILDE hechten, tenaciously vast bleef houden aan waar ik van hield, van WILDE houden, - aan wat ik lief (graag) wilde hebben. Ah, hoeveel leed was mij bespaard gebleven als ik dat niet had gedaan; als ik eerder had geleerd los te laten. Eén van de voornaamste dingen waaraan ik gehecht was was de inspiratie, vaak door liefde/lust veroorzaakt, die - zo weet ik nu - het ding zelf is, maar waar ik toen "iets (alles) mee wilde doen"... Zo zijn de ervaringen, waarin ik mijn mooiste songs schreef - het waren mystieke, hoogst spirituele ervaringen - hetgene waarom het gaat, en de songs zelf slechts de bijproducten daarvan. Ik heb totaal niet (meer) het streven daar nog "iets van te máken". Ik kan ze zingen, deze songs - dat is hun blijvende voordeel.

Het kan ook zo zijn dat men iets "goed (waardig, of simpelweg mooi) wil afsluiten"; maar "it is not over till it's over": het einde hoort nog bij het geheel. Misschien wil iemand een mooi einde ergens aan breien, terwijl dat niet hoeft (bijvoorbeeld aan een relatie). En het einde, dat wil zeggen het laatste deel, moet ook een mooi einde hebben, en dat op zijn beurt ook weer, etcetera etcetera, totdat de eeuwigheid voorbij is, en men nog steeds niet verlost is van het begin. Nee, de wijze is niet gebonden aan dat soort imperatieven, die uit idealisme voortkomen. De wijze gáát gewoon. Hij is niet eens gebonden aan dagzeggen.

De macht over het stuur (03/08/2005).

Het is [...] aardig dat je het woord controle gebruikt: in het beste, want eenvoudigste, voorbeeld om aan te tonen dat wil naar macht niet per se machtswellust is, namelijk "de macht over het stuur", gaat het daar immers ook om.

Stel, je hebt de macht over het stuur: je hebt het stuur stevig vast. Je hebt daardoor controle over de wagen. Maar macht hebben is niet een kwestie van hebben en HOUDEN; het is een kwestie van telkens opnieuw veroveren, omdat je haar telkens opnieuw prijsgeeft. De enige situatie waarin je de macht over het stuur kunt behouden is als je stil staat: zodra je gaat rijden komen er externe, onvoorspelbare factoren in het spel. Wat nood doet [dwz. wat nodig is] is dus: ofwel alertheid ofwel instinct: als er plotseling iets gebeurt waarop je moet reageren om niet in gevaar te komen, moet je ofwel bewust of instinctief bepaalde handelingen uitvoeren. Instinct is sneller, maar wie kan er puur op zijn instinct verkeersveiligheid garanderen? Men moet alert zijn, dat wil zeggen een hoge bewustzijnsintensiteit bezitten. En ook hier is er geen sprake van hebben en houden, maar van continu bereiken, continu boven een bepaalde standaard blijven. En aangezien de hersenen een orgaan zijn, veronderstelt deze goede geestelijke conditie een goede lichamelijke conditie.

Een Nietzscheaanse kijk op een Star-Warsspel (02/08/2005).

De Dark Side werd in het begin van het spel [Star Wars: Knights of the Old Republic] nogal stereotyp afgeschilderd: kwaad en slecht waren hetzelfde, en goed - de Light Side - was zowel moreel als fysiek goed (sterk; lichamelijke en geestelijke discipline: de Dark Side was een verleiding etc.). Later blijkt echter dat kwaad en slecht vooral in de lagere ordes van de Sith samengaan: de hogere ordes zijn puur Machiavellistisch, dus niet overdreven wreed, wellustig, arrogant etc., maar gewoon hard. Alles gaat om macht. De waarde die iemand voor jou heeft is gelijk aan de hoeveelheid macht die je via die persoon kunt vergaren. Anderen zijn ofwel wegen ofwel wegversperringen tussen jou en de macht; zodra ze dat niet meer zijn zijn ze niet meer interessant. Zodra iemand tussen jou en de macht instaat is hij een obstakel dat uit de weg geruimd moet worden. Daar is niets emotioneels aan: het is pure berekening.